Een winst- en verliesrekening klinkt alsof je er een accountant met een voorliefde voor Excel voor nodig hebt, maar eigenlijk is het gewoon het dagboek van je bedrijf. Alleen in plaats van vakantiefoto’s en to-do-lijstjes zie je hier hoeveel geld er binnenkomt, hoeveel er weer vrolijk uitvliegt en of je uiteindelijk zelf ook nog wat overhoudt. Daarom heet het ook wel de resultatenrekening: hier zie je of al dat zwoegen, bellen en brandjes blussen zich vertaalt in winst… of dat je vooral hard gewerkt hebt voor de belastingdienst en je leveranciers.
Wat is een winst- en verliesrekening?
Een winst- en verliesrekening is eigenlijk gewoon je zakelijke huishoudboekje, maar dan met meer nullen en minder smoesjes. Het laat zien wat er binnenkomt (opbrengsten) en wat er uitgaat (kosten) over een bepaalde periode: een maand, kwartaal of jaar. En onderaan de streep staat de hamvraag: draai je winst of draai je verlies? De basis is altijd hetzelfde:
- Omzet: al het geld dat je verdient met je producten of diensten
- Kosten: alle uitgaven, zoals inkoop, salarissen, huur, marketing… en ja, ook dat dure koffieapparaat waar je personeel zogenaamd ‘productiever’ van wordt.
- Resultaat: het verschil tussen beide, oftewel je winst of verlies
Volgens de Kamer van Koophandel hoort die winst- en verliesrekening bij de verplichte onderdelen van je jaarrekening, naast de balans en de toelichting. Samen geven ze een totaalplaatje van hoe je bedrijf er écht voorstaat. Handig voor jezelf, maar ook omdat je bank of de Belastingdienst niet genoegen neemt met: “Ja joh, het gaat lekker, hoor.”
Opbouw van een winst- en verliesrekening
Een winst- en verliesrekening ziet er op papier vaak uit als een saai rijtje cijfers, maar het is eigenlijk gewoon een logische volgorde. Zie het als de financiële variant van een boodschappenlijst: eerst wat er in je mandje gaat, dan wat je afrekent bij de kassa, en tenslotte of je nog kleingeld overhoudt of rood staat.
Het begint met de omzet: alles wat je binnenharkt met je diensten of producten. Vervolgens komen de kosten: van je vaste lasten (huur, energie, personeel) tot variabele kosten zoals marketing of die nieuwe MacBook die je “voor werk” nodig had. Uiteindelijk beland je bij de ondergrens: de winst of het verlies. Dat is het bedrag dat overblijft nadat de kosten van de omzet zijn afgetrokken.
Verschil met andere financiële overzichten
De winst- en verliesrekening wordt vaak verward met de balans. Logisch, want ze staan meestal gezellig naast elkaar in de jaarrekening. Maar ze vertellen een ander verhaal. De balans is een foto van je bedrijf op één moment: wat je bezit, wat je schuldig bent en wat je eigen vermogen is. De winst- en verliesrekening is juist een film over een periode: hoeveel geld er binnenkwam, hoeveel eruitging en wat je overhield.
En dan is er nog de liquiditeitsbegroting. Klinkt saai, maar dit overzicht kan je bedrijf maken of breken. Het laat namelijk zien wanneer er écht geld binnenkomt en wanneer je moet afrekenen. Je kunt dus keurig winst laten zien op papier, maar als je klanten pas na drie maanden betalen terwijl jouw leveranciers vandaag hun geld willen zien, heb je een cashflowprobleem.
De Belastingdienst benadrukt niet voor niets dat je balans, winst- en verliesrekening én liquiditeitsbegroting samen moet bekijken. Pas dan zie je hoe gezond je bedrijf écht is. Eén los overzicht kan een vertekend beeld geven.
Afschrijvingen en andere specifieke onderdelen
Naast omzet en kosten staan er in je winst- en verliesrekening ook nog een paar posten waar je hart niet sneller van gaat kloppen. Afschrijvingen bijvoorbeeld. Dat is de manier waarop je een grote aankoop – denk aan een bestelbus, een laptop of die veel te dure espressomachine – verdeelt over meerdere jaren. Je schrijft als het ware elk jaar een stukje van de waarde af, zodat je cijfers realistischer laten zien wat iets je echt kost.
En dan zijn er nog de rentelasten (ja, ook jouw bank wil een stukje van de taart), en bijzondere baten of lasten, zoals een subsidie of een eenmalige schadepost. Al die posten zorgen ervoor dat je winst- en verliesrekening méér is dan alleen een lijstje inkomsten en uitgaven. Het is eerder een puzzel: elk stukje vertelt iets over hoe je bedrijf er financieel voorstaat.
Wist je dat?
Veel ondernemers vergeten dat afschrijvingen geen echte uitgaven zijn? Je betaalt het geld in één keer bij aankoop, maar boekt het in de administratie alsof het langzaam verdampt. Handig voor je overzicht, maar daardoor voelt je winst soms lager dan je banksaldo laat zien.
Gebruik en nut W&V
Waarom zou je als ondernemer je winst- en verliesrekening (W&V) überhaupt serieus nemen? Heel simpel: omdat het je spiegel is. Je ziet in één oogopslag of je bedrijf geld verdient of vooral een dure hobby aan het financieren is. Een goed bijgehouden W&V helpt je om:
- Financieel te sturen: zie je dat je marketingkosten door het dak gaan maar je omzet achterblijft? Tijd om dat kanaal te heroverwegen.
- Bewust met kosten om te gaan: veel ondernemers schrikken pas als ze zwart op wit zien hoeveel er elke maand naar ‘kleine uitgaven’ als software-abonnementen gaat. Tip: zet eens alles onder elkaar, je zult versteld staan hoeveel je uitgeeft aan tools die je amper gebruikt.
- Investeringen beter af te wegen: wil je een nieuwe machine kopen of iemand aannemen? De winst- en verliesrekening laat zien of je dat financieel kunt dragen of dat je beter nog even kunt wachten.
Ook extern is dit overzicht goud waard. Je bank of investeerder kijkt er als eerste naar wanneer je een zakelijke lening aanvraagt. Zij willen zwart op wit zien dat je bedrijf levensvatbaar is en dat je straks rente en aflossing kunt betalen. Zonder degelijke winst- en verliesrekening wordt dat gesprek vaak heel kortaf beëindigd.
Kleine reality check: volgens onderzoek van de KvK heeft ruim 1 op de 3 ondernemers geen actueel overzicht van hun financiële situatie. Best eng, want dan ben je eigenlijk gewoon Monopoly aan het spelen met écht geld.
Veelgemaakte fouten
Zelfs de beste ondernemers trappen er wel eens in. Dit zijn de klassiekers die je winst- en verliesrekening veranderen in een zooitje cijfers:
- Privé en zakelijk door elkaar gooien
Die nieuwe iPhone van €1.200 voor je ‘bedrijf’? Prima… behalve wanneer je partner er de hele dag Netflix op kijkt. Houd privé-uitgaven ver weg van je winst- en verliesrekening, anders klopt je hele beeld niet. - Geen reserveringen opnemen
Alsof je elk jaar verrast bent dat je belasting moet betalen. Tip: de Belastingdienst komt altijd. Reserveer dus netjes, anders word je op een dag hard wakker. - Alleen op omzet focussen
Leuk hoor, €100.000 omzet. Maar als je kosten €120.000 zijn, heb je gewoon een dure hobby. Vergeet niet dat winst telt, niet alleen de bovenste regel. - Afschrijvingen negeren
Ja, die laptop gaat niet eeuwig mee. Afschrijvingen zijn geen theoretische boekhoudtruc: ze zorgen ervoor dat je later niet voor verrassingen komt te staan als alles tegelijk vervangen moet worden.
Voor uitgebreidere tips en valkuilen kun je doorklikken naar onze verdiepingsartikel over een winst- en verliesrekening opstellen.
Conclusie: het cijferlijstje dat nooit liegt
De winst- en verliesrekening is geen saai tabelletje dat je alleen maar opstelt omdat je boekhouder of de Belastingdienst het zegt. Het is dé graadmeter voor hoe gezond je bedrijf werkelijk is. Zie het als de APK van je onderneming: zonder keuring kun je misschien nog een stukje rijden, maar vroeg of laat sta je stil langs de weg – en dan vaak met veel hogere kosten.
Met dit overzicht zie je precies waar je geld vandaan komt, waar het weer weglekt en of je business écht winst maakt of dat je vooral omzet aan het rondpompen bent. Banken, investeerders en zelfs potentiële kopers kijken er als eerste naar, omdat het de kern laat zien: is dit bedrijf levensvatbaar of niet?
Kortom: wie grip wil houden op z’n bedrijf kan niet zonder een duidelijke winst- en verliesrekening. Gebruik ’m om beter te sturen, slimmer te investeren en jezelf af en toe een reality check te geven. Want ondernemen is leuk, maar het is nóg leuker als er onderaan de streep ook echt wat overblijft.
