- Samenwerking essentieel: Coöperaties draaien om gezamenlijke besluitvorming, gedeelde risico’s en winstverdeling tussen leden.
- Voordelen: Schaalvoordelen door collectieve inkoop en marketing, beperkte persoonlijke aansprakelijkheid, continuïteit bij ledenwisseling, winstuitkering mogelijk.
- Nadelen: Complexiteit in administratie en winstverdeling, trager besluitvormingsproces, belastingregels kunnen ingewikkeld zijn.
Samenwerken: hoe meer zielen, hoe groter de vreugd! Soms wel, soms niet. Zoals iedere ondernemer weet, kan samenwerken soms minder vreugd en juist meer gedoe met zich meebrengen. En in weinig rechtsvormen staat samenwerken zó centraal als bij een coöperatie. Hier zijn de leden namelijk samen eigenaar en nemen ze ook samen de besluiten.
Samen beslissen, samen risico’s nemen, samen winsten delen: dat is de essentie van deze rechtsvorm. Maar hoe minimaliseer je het gedoe, en maximaliseer je de vreugd? Door goed te weten wat coöperaties precies zijn, wat de voor- en nadelen zijn en welke ondernemers specifiek voordeel hebben bij het oprichten of lid zijn van zo’n organisatievorm. Lees verder en kom erachter hoe een coöperatie werkt!
Wat is een coöperatie?
Een coöperatie is een vorm van vereniging waarin minstens twee personen samenwerken. Er zit geen maximum aan het aantal leden dat in de coöperatie mag. Vaak zijn het producenten, werknemers of verbruikers die de krachten bundelen om zo economische voordelen te hebben en aan een gezamenlijk doel te werken. Bekende voorbeelden van coöperaties zijn bijvoorbeeld Rabobank en CampinaFriesland. Maar ook op kleinere schaal zijn coöperaties actief en effectief. Je kan het zien als een collectief van ondernemers – hardwerkende zielen die bijvoorbeeld samen producten of diensten verkopen (ondernemerscoöperaties), gezamenlijk goederen inkopen (inkoopcoöperaties), samen investeren (investeringscoöperaties) of met elkaar geld uitlenen (kredietcoöperaties). In een coöperatie deel je lief, leed, een koffiezetapparaat en winst met elkaar.
Leden zijn het hart van een coöperatie, maar die leden kunnen vrij simpel uit de coöperatie stappen. Dat is anders dan bij bijvoorbeeld een maatschap of vof, waar vennoten en maten bepaalde plichten hebben en juist níet zomaar afscheid kunnen nemen. De coöperatie wordt ‘geleid’ door de Algemene Ledenvergadering, die dus ook het bestuur benoemt (dat vaak weer uit leden van de coöperatie bestaat). De gemaakte winst wordt verdeeld op basis van hoeveel werk ieder lid voor de coöperatie heeft verzet. Om een coöperatie op te richten, heb je naast een inschrijving bij de Kamer van Koophandel een notariële akte nodig, waardoor het oprichten dus meer kosten met zich meebrengt dan bijvoorbeeld met het oprichten van een eenmanszaak.
Coöperaties in Nederland: de cijfers
In Nederland zijn er ongeveer 3.000 coöperaties. Deze zijn actief in allerlei sectoren. Van de landbouw tot de detailhandel, van de energieproductie tot de zorg. Ze variëren ook in omvang: van kleine, plaatselijke coöperaties van zzp’ers tot grote, landelijke coöperaties van bijvoorbeeld agrariërs.
De voordelen en nadelen van een coöperatie
Zoals gezegd zijn er voor- en nadelen van het samenwerken in coöperatief verband. We brengen graag goed nieuws, dus beginnen we met de voordelen:
Voordeel 1: Schaalvoordelen coöperatie (kostenbesparing)
Doordat meerdere ondernemende leden samenwerken, kunnen ze op grote schaal inkopen doen. Dit levert normaal gesproken een kostenbesparing op, wat zich weer kan doorvertalen in meer winst. En omdat het doel van verschillende leden vaak hetzelfde is, is het ook mogelijk om gezamenlijk marketing in te zetten. Scheelt ook weer voor de individuele portemonnee.
Doordat meerdere leden zich samen keihard inspannen voor de coöperatie, kan de zichtbaarheid van de hele onderneming voor opdrachtgevers of klanten ook nog eens groter worden, wat kan resulteren in meer opdrachten en werk.
Voordeel 2: Beperkte persoonlijke aansprakelijkheid coöperatie
In een coöperatie zijn de leden beperkt persoonlijk aansprakelijk. Dit betekent dat je persoonlijke bezittingen veilig zijn, zelfs in het (onwaarschijnlijke) geval dat de coöperatie failliet gaat. De coöperatie zelf is een rechtspersoon, waardoor dus ook leden of eventuele bestuurders niet aansprakelijk zijn. Dit verandert in het geval van wanbestuur: bij wanbestuur wordt het bestuur wel degelijk direct aansprakelijk.
Voordeel 3: Continuïteit (op meerdere vlakken)
In tegenstelling tot bijvoorbeeld een eenmanszaak, valt een coöperatie niet om met het vertrek van individuele leden. De coöperatie kan blijven voortbestaan, zelfs als leden komen en gaan. Ook kunnen leden voor elkaar invallen als een van hen ziek is.
Voordeel 4: Winstuitkering leden mag gewoon
Een ander voordeel is dat de coöperatie gewoon winst mag uitkeren aan de leden, dit in tegenstelling tot een vereniging, die juist geen winstoogmerk mag hebben.
Tot zo ver de voordelen. Nu de andere kant van de munt.
Nadeel 1: Administratieve complexiteit (met name bij winstverdeling)
De administratie bijhouden is ronduit ingewikkeld. Neem alleen de winstverdeling al: binnen een coöperatie is dat vaak een behoorlijke puzzel. Je moet namelijk bepalen hoeveel winst elk lid krijgt op basis van hun inbreng én bijdrage. Dit kan leiden tot een hoop administratieve rompslomp. Als je pech hebt, of als de dingen niet helemaal goed geregeld zijn, komen daar scheve gezichten, frictie, ruzies en alle emotionele sores bij kijken. Ook moeten er jaarlijks jaarstukken worden opgesteld waarvoor de financiële administratie volledig op orde moet zijn.
Nadeel 2: logheid in beslissingen nemen
Doordat besluiten in een coöperatie met elkaar worden genomen, verloopt het beslissingsproces trager dan wanneer je helemaal alleen de lakens uit zou delen. Hou rekening met die vertraging! Als ondernemer wil je natuurlijk supersnel schakelen, maar binnen een coöperatie moet je soms even je voet van het gaspedaal af halen en ook openstaan voor andere perspectieven. Wél is het zo dat alle leden van het bestuur tekenbevoegd zijn, wat inhoudt dat individuele leden voor de hele groep een krabbeltje mogen zetten onder beslissingen. Moet je natuurlijk wel zeker weten dat je daar later geen onenigheid over krijgt.
Nadeel 3: belasting doen zit net anders dan je misschien gewend bent
Nog een mogelijk nadeel is dat het doen van de belasting net iets anders kan liggen bij een coöperatie dan je gewend bent. Over de gemaakte winst moet vennootschapsbelasting worden betaald – dit in tegenstelling tot een vof, die dat niet hoeft te doen. Met een coöperatie kan je dus sowieso meer geld kwijt zijn aan de belasting. Er is overigens ook een deel van de winst dat wordt verdeeld onder de leden – de zogenaamde verlengstukwinst. Die verlengstukwinst wordt ook weer belast. Leden die zelfstandige ondernemer zijn betalen daar inkomstenbelasting over. Voor de leden die via een BV deelnemen aan de coöperatie, betaalt de coöperatie vennootschapsbelasting. Volg je het nog? In ieder geval is het verstandig om ook op dit vlak goed naar je accountant te luisteren!
Veelgestelde vragen
Een coöperatie is een vorm van vereniging waarin minstens twee personen samenwerken. Je kan het zien als een collectief van ondernemers die de krachten bundelen om economische voordelen en schaalvoordelen te hebben.
Door schaalvergroting kan onder andere goedkoper worden ingekocht, kunnen advertentie-inspanningen gedeeld worden en kunnen leden voor elkaar invallen bij ziekte. Ook is er geen persoonlijke aansprakelijkheid mocht de coöperatie failliet gaan.
De winstverdeling brengt complexere administratie met zich mee en meer organisatie: de winst moet verdeeld worden en daar moeten goede afspraken over worden gemaakt.
